નવી દિલ્હીઃ ઇન્ટનેશનલ સોસાયટી ફોર ક્રિષ્ના કોન્શિયસનેસ (ISCKON - ઇસ્કોન)ની સ્થાપના ભક્તિવેદાંત સ્વામી પ્રભુપાદે 1966 માં ન્યૂ યોર્કમાં કરી હતી. તેને ‘હરે કૃષ્ણ ચળવળ’ તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. ભગવાન શ્રીકૃષ્ણનો સંદેશ સમગ્ર વિશ્વમાં લઈ જવા માટે સ્વામી પ્રભુપાદે ઈસ્કોન મંદિરની સ્થાપના કરી હતી. સ્વામીએ સોથી વધુ મંદિરોની સ્થાપના કરી. તેમણે વિશ્વને યોગનો માર્ગ શીખવતા ઘણા પુસ્તકો લખ્યા છે.
ઇસ્કોને શ્રીમદ ભાગવત ગીતા અને અન્ય વૈદિક સાહિત્યનો વિવિધ ભાષાઓમાં અનુવાદ કર્યો છે. આ સંસ્થાએ આ ગ્રંથોને વિશ્વની 89 ભાષાઓમાં અનુવાદિત કર્યા છે. વિશ્વભરમાં વૈદિક સાહિત્યના પ્રસારમાં ઇસ્કોન મોટી ભૂમિકા ભજવી રહ્યું છે.ઇસ્કોનના તત્વોનો મુખ્ય આધાર ગીતા છે. ઇસ્કોનના વિશ્વાસીઓ કૃષ્ણને મહાન દેવ માને છે. તેઓ એમ પણ માને છે કે બધા દેવો કૃષ્ણના અવતાર છે.
તેઓ એમ પણ કહે છે કે લોકોએ ભક્તિના માર્ગે ચાલવું જોઈએ. વ્યક્તિએ ભગવાન શ્રી કૃષ્ણની પૂજા કરવી જોઈએ અને તેથી જ ઈસ્કોન મંદિરોની સ્થાપના કરવામાં આવી છે. ઈસ્કોન ગૌડીય વૈષ્ણવ સંપ્રદાય સાથે સંબંધિત છે. અહીંથી વૈષ્ણવ સંપ્રદાયની શરૂઆત થઈ. પ્રભુપાદ સમગ્ર ભારતમાં શ્રી કૃષ્ણના મંદિરો બાંધવા માંગતા હતા. તેથી જ તેમને 1995 માં દિલ્હીમાં ઇસ્કોન મંદિર બનાવ્યું અને તેનું મૂળ નામ શ્રીરાધા પાર્થસારથી મંદિર હતું.
પ્રભુપાદે એમ પણ કહ્યું હતું કે, ‘આ તમામ મંદિરો આધ્યાત્મિક હોસ્પિટલો છે.’ જેમ કોઈ દર્દી કોઈ બીમારીમાંથી સાજા થવા માટે હોસ્પિટલમાં જાય છે, તેવી જ રીતે એક ભક્ત ભગવાનના દર્શન કરવા માટે મંદિરમાં આવે અને ભગવાનના કીર્તન સાંભળે જેથી તેના વિચારો સારા બને, અને તે પ્રભુની ભક્તિમાં લીન થઈ જાય છે.
પ્રભુપાદનો જન્મ 1 સપ્ટેમ્બર 1896 ના રોજ કોલકાતામાં થયો હતો. પછી તેનું નામ અભય ચરણ દે હતું. તેઓ 1933માં તેમના ગુરુ ભક્તિ સિદ્ધાંત ઠાકુર સરસ્વતીના સંપર્કમાં આવ્યા હતા. તે પછી તેઓ સ્વામી પ્રભુપાદ તરીકે ઓળખાવા લાગ્યા.
ભક્તિ સિદ્ધાંત સરસ્વતી ગોસ્વામીએ પ્રભુપાદ મહારાજાને કહ્યું કે તમે યુવાન છો, તમે તેજસ્વી છો, કૃષ્ણ ભક્તિને વિદેશમાં ફેલાવો. આ આદેશનું પાલન કરવા માટે, તેમણે 59 વર્ષની વયે સંન્યાસ લીધો અને ગુરુના આદેશને પૂર્ણ કરવાનો પ્રયાસ શરૂ કર્યો. અથાક પ્રયત્નો પછી, 70 વર્ષની ઉંમરે, તેમણે ન્યૂ યોર્કમાં કૃષ્ણ ભવનામૃત સંઘની સ્થાપના કરી. કૃષ્ણ ભક્તિનો શુદ્ધ પ્રવાહ, જે ન્યૂ યોર્કથી શરૂ થયો, ટૂંક સમયમાં જ વિશ્વના દરેક ખૂણે વહેવા લાગ્યો.
તેના સરળ નિયમો અને તમામ જાતિઓ અને ધર્મો પ્રત્યે સમાનતા હોવાને કારણે, આ મંદિરના અનુયાયીઓની સંખ્યા સતત વધી રહી છે. આ મંદિર દરેક વ્યક્તિનું સ્વાગત કરે છે જે કૃષ્ણમાં સમાઈ જવા માંગે છે. સ્વામી પ્રભુપાદના અથાક પ્રયત્નોને કારણે, દસ વર્ષના ટૂંકા ગાળામાં સમગ્ર વિશ્વમાં 108 મંદિરો બનાવવામાં આવ્યા. હાલમાં, ઇસ્કોન જૂથના 400 થી વધુ મંદિરોની સ્થાપના કરવામાં આવી છે.
ભારત અને વિદેશની બહાર હજારો મહિલાઓ ચંદન બિંદી સાથે સાડી પહેરેલી જોવા મળે છે અને પુરૂષો ધોતી કુર્તા અને ગળામાં તુલસીની માળા પહેરે છે. ઇસ્કોને પશ્ચિમી દેશોમાં ઘણા ભવ્ય મંદિરો અને શાળાઓ બનાવી છે.
